Słyszenie nie jest jednoznaczne ze słuchaniem. Możemy mieć dobry słuch a funkcjonować jak osoba z niedosłuchem. Słyszenie jest procesem biernym i zależy od stanu naszego narządu słuchu. Należy podkreślić, że tak naprawdę słyszymy mózgiem, a ucho to drzwi do mózgu.
W swojej pracy z dziećmi często obserwuję, że mimo dobrze funkcjonującego narządu słuchu jest grupa dzieci, która ma trudności z odbiorem i pełnym wykorzystaniem informacji płynącej droga słuchową. Pierwsze symptomy, na które zwracamy uwagę, wiążą się z funkcjonowaniem dziecka w życiu codziennym. Gdy dziecko słyszy ale nie słucha np. Czy możesz przynieść z kuchni sól? I umyj po drodze ręce, obiad na stole – mówimy do dziecka, raz, drugi, a dziecko siedzi i nic. Po pewnym czasie idzie do kuchni, wraca z butelką soku, a ręce ma nadal brudne. Nieposłuszne? Złośliwe? Niekoniecznie. Tak mogą się objawiać zaburzenia przetwarzania słuchowego i problemy z koncentracją.
Rodziców, nauczycieli powinny zaniepokoić następujące sytuacje. Kiedy dziecko słyszy polecenie, ale wykonuje tylko jego jedną część, albo na zadane pytanie odpowiada, ale z pewnym
opóźnieniem. Gdy w przedszkolu maluch najpierw patrzy, jak grupa reaguje na polecenie wychowawczyni, a następnie powtarza czynności za rówieśnikami. Kiedy w szkole obserwujemy
kłopoty z koncentracją uwagi, skupieniem się na głosie nauczyciela, brzydkie pismo z błędami, trudności w czytaniu, polegające na niewłaściwym łączeniu głosek w wyrazy, trudności z dobrym słyszeniem w szumie, mylenie podobnie brzmiących głosek p/b, t/d, brakiem umiejętności konstruowania płynnych wypowiedzi. To, że ucząc się w domu do dyktanda, dziecko nie robi błędów lub robi ich bardzo mało, a w szkole nie potrafi zapisać tego, co dyktuje nauczyciel i dostaje jedynkę.To, że dzieci po powrocie ze szkoły mówią, że nic nie było zadane lub pamiętają tylko część prac domowych. Tłumacza, że nauczycielka nic nie mówiła na ten temat. Okazuje się, że wiele z tych przypadków ma swoje źródło w trudnościach przetwarzania dźwięków na poziomie centralnym.
Reasumując, zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego APD u dzieci:
- częściej występują u płci męskiej;
- maja prawidłowe progi słuchu w badaniu audiometrii tonalnej;
- ich odpowiedź na bodziec słuchowy jest niestała. Często odpowiadają w sposób właściwy, lecz innym razem nie są w stanie wypełnić poleceń słownych;
- maja krótki okres zdolności utrzymania uwagi i łatwo się męczą w przypadku czynności wymagających długotrwałej aktywności podczas słuchowego uczenia się;
- często proszą o powtórzenie informacji;
- są rozpraszane przez bodźce słuchowe. Nie potrafią zblokować dostępu niechcianych bodźców;
- nie są w stanie zapamiętać informacji przekazanej słownie, zarówno przez krótki, jak i długi czas (pamięć świeża i trwała). Mogą mieć trudność z liczeniem i recytowaniem
alfabetu, z zapamiętywaniem dni tygodnia i miesięcy, adresów oraz numerów telefonów, mogą wolno reagować na informacje słuchowe, tak, jakby potrzebowały więcej czasu na przyswojenie i przetworzenie usłyszanej informacji.
Jeżeli zauważacie podobne objawy u swoich podopiecznych konieczne jest wykonanie diagnozy zaburzeń przewarzania słuchowego. Diagnoza APD wymaga współpracy zespołu złożonego z:
- specjalisty prowadzącego lekarza audiologa – ocenia słuch obwodowy i testy elektrofizjologiczne oraz behawioralne
- logopedy – ocenia poziom kompetencji językowych i komunikacyjnych
- pedagoga – wydaje opinię dotyczącą poziomu opanowania umiejętności szkolnych
- psychologa – ocenia możliwości poznawcze i funkcjonowanie emocjonalne dziecka
Po trudach diagnostycznych przejdźmy do terapii, która powinna być wielowymiarowa.
Terapia zaburzeń przewarzania słuchowego jest osadzona na trzech filarach:
- Trening słuchowy – Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna (Tomatis), indywidualna stymulacja słuchowa K. Johansena, Metoda Warnkego, metoda Neuroflo, Interaktywny Metronom.
- Techniki wyrównawcze (kompensacyjne), które stosowane są dla wzmocnienia reakcji odbiorczych i nauczenia odpowiednich, najskuteczniejszych technik uczenia się. Pośród zdolności słuchowych usprawnianych przez techniki kompensacyjne wymienia się: różnicowanie dźwięków mowy (dyskryminacja słuchowa); analiza słuchowa, synteza fonemów, pamięć słuchowa, słyszenie w hałasie; przetwarzanie czasowe.
- Trening poznawczy, który obejmuje nauczenie dzieci aktywnego monitorowania i samoregulacji zdolności do rozumienia przekazu i rozwijania umiejętności rozwiązywania problemów. Terapia poznawcza może dotyczyć treningu językowego, rozwoju słownictwa, rozwijania zdolności organizacyjnych. Oparte są one o uczenie dzieci: jak wykonywać polecenia; jak wykorzystywać pisemne notatki; słuchania i uogólniania; zadawania istotnych pytań; umiejętności odpowiadania na pytania.
Wielu uczniom z APD można pomóc poprzez poprawę środowiska akustycznego w szkole w formie wyciszenia akustyki klasy szkolnej (zastosowanie zasłon, wykładziny dywanowej, wieszanie na ścianach tablic i ozdób pochłaniających dźwięki) lub zastosowanie indywidualnych urządzeń wzmacniających słyszenie np. nadajniki FM. Technologia FM zbiera głos mówcy, przy pomocy noszonego na ciele nadajnika. Następnie wykorzystuje fale radiowe by bezprzewodowo przekazać sygnał do słuchacza, który nosi miniaturowy odbiornik FM.
Osoby z diagnozą APD mogą starać się o dofinansowanie systemów FM. Należy mieć:
1. Skierowanie od lekarza rodzinnego do lekarza laryngologa lub audiologa.
2. Wypisanie przez lekarza zalecenia na urządzenie wspomagające słyszenie – system FM. Ważne aby lekarz miał podpisaną umowę z NFZ. 3. Wysłać lub zgłosić wniosek wystawiony przez lekarza do NFZ oraz wyniki badań APD. 4. Z potwierdzeniem dofinansowania udać się do firmy protetyki słuchu.
Podsumowując dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego powinny być objęte szerokim ramieniem pomocy różnych specjalistów.
AUTOR:
Agata Sekulska
pedagog specjalny
terapeuta INPP, TCK, JIAS